Jakie jest najlepsze dłuto do linorytu?
Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć, gdyż wybór narzędzi zależy od Twoich potrzeb, oczekiwań oraz możliwości. Postaramy się zatem krótko wyjaśnić, czym różnią się pomiędzy sobą rylce dostępne na rynku, biorąc pod uwagę różne kryteria. Zanim jednak do tego przejdziemy, wyjaśnimy, czym charakteryzują się dłuta do linorytu i co je wyróżnia pośród innych dłut, np. dłut rzeźbiarskich, czy dłut stolarskich.
W innym wpisie pt. Dłuta do linorytu - technika ostrzenia, znajdziesz szczegółowe informacje dot. ostrzenia dłut do linorytu, poznasz technikę ostrzenia, a także dowiesz się, co wpływa na ostrość narzędzi.
Czym charakteryzuje się dłuto do linorytu
Wśród wielu różnych dłut bardzo łatwo rozpoznać dłuto, które ma być stosowane do rycia w linoleum. Jest ono przede wszystkim zdecydowanie krótsze od pozostałych. Dzieje się tak, ponieważ specyfika pracy w linorycie, czyli krótkie płytkie ruchy, wymagają specyficznej krótkiej klingi i rękojeści. Długość całego dłuta powinna się wahać pomiędzy 130 a 150 mm. Dłuto powinno być dostosowane do wielkości dłoni, czyli im większa dłoń użytkownika, tym najprawdopodobniej będzie mu wygodniej pracować dłuższym dłutem. Klinga powinna być na całej długości prosta, gdyż w płytkich cięciach dłuta odgięte czy typu łyżka, nie znajdują zastosowania (można je natomiast z powodzeniem stosować do drzeworytu).
Najwygodniej, aby cała rękojeść schowała się w dłoni, a jej forma przypominała kształtem grzybek. Rękojeść tego typu wygodnie opiera się o wnętrze dłoni, dzięki czemu zyskujemy większą precyzję cięcia. Właśnie taką rękojeść mają wszystkie profesjonalne dłuta. Dłuta amatorskie wyposażane są w rękojeść stosunkowo długą i owalną, gdyż taka rękojeść jest tańsza w produkcji. Niestety idzie to w parze z jednoczesnym skróceniem metalowej klingi, czyli właściwej części roboczej.
Długość klingi, czyli metalowej części roboczej, ma również znaczenie. Dłuta należy regularnie ostrzyć, co oznacza usuwanie stali. Tym samym po każdym ostrzeniu dłuto będzie nieznacznie krótsze, więc im dłuższa klinga, tym dłużej będzie nam dłuto służyło. Dłuta amatorskie wymagają częstszego ostrzenia, przez co będą szybciej ulegać skróceniu. Niestety, jak już zaznaczyłam powyżej, mają one znacznie krótszą metalową końcówkę, przez co dość szybko mogą stać się bezużyteczne.
Kształty ostrza w dłutach do linorytu
Wiesz już, jak wygląda dłuto do linorytu, zwane również dłutem graficznym. Teraz czas przyjrzeć się jego końcówce roboczej, czyli ostrej metalowej krawędzi. Kształt ten jest kluczowy, gdyż to właśnie on odpowiada za ślad, który dłuto pozostawia w linoleum.
Wyróżniamy 2 przekroje ostrza: dłuto o przekroju U oraz dłuto o przekroju V.
Dłuta półokrągłe o przekroju w kształcie litery U mogą mieć różną głębokość profilu, a dłuta kątowe o przekroju w kształcie litery V mogą mieć różny kąt. W przypadku profesjonalnych dłut parametry te są bardzo dokładnie określone. W tym celu powstał system oznaczania dłut, o którym przeczytasz tutaj. Podaje się także dokładną szerokość ostrza.
W przypadku dłut amatorskich, parametry te nie są podawane, należy więc zdać się na przybliżone rysunki prezentujące krawędź tnącą.
Zapytasz zatem, który kształt należy wybrać. To zależy. Jest jednak kilka ogólnych zasad:
- Dłuta typu U pozostawiają ślad o stałej szerokości.
- W przypadku dłut typu V możemy poprzez różną siłę nacisku kontrolować szerokość linii.
- Dłuta wąskie służą do konturowania.
- Dłuta szerokie przeznaczone są do usuwania większych powierzchni tła.
Jakie dłuto do linorytu wybrać na początek
Przyswoiłeś już dużo ogólnej wiedzy na temat dłut, czas przejść do konkretów. Oto, jakie rylce są najczęściej wybierane przez linorytników:
- Dłuto PFEIL do linorytu, przekrój U, szer. 1 mm – nr kat. L11/1
do kreślenia linii i „rysowania” detali. Tego typu dłuto gwarantuje wyraźne wąskie linie o powtarzalnej szerokości. To najczęściej pierwszy wybór większości klientów. - Dłuto PFEIL do linorytu, przekrój V, szer. 2 mm – nr kat. L15/2
do detali oraz do zaznaczania konturów. W zależności od nacisku możemy regulować szerokość powstającej linii, dzięki czemu uzyskujemy bardziej „dynamiczny” obraz. Ten model kupowany jest w drugiej kolejności. - Dłuto PFEIL do linorytu, przekrój U, szer. 5 mm – nr kat. L9/5
płytsze i szersze dłuto do wycinania tła, niezbędne, kiedy chcemy wyciąć szybko duże ilości materiału. Wybierane jako trzecie, bardzo przyspiesza i ułatwia pracę. - Dłuto PFEIL do linorytu, przekrój U, szer. 2 mm – nr kat. L11/2
służy do kreślenia bardziej zdecydowanych linii. Idealnie dopełni powyższy zestaw. - Dłuto PFEIL do linorytu, przekrój U, szer. 0,5 mm – nr kat. L11/0,5
jeśli chcesz wycinać ekstremalnie cienkie i precyzyjne linie, najlepiej sprawdzi się w tym wypadku dłuto o szerokości pół milimetra – to najwęższe dłuto dostępne na rynku.
Czy stal, z której wykonano dłuta, ma znaczenie?
Mówiąc o dłutach, czyli narzędziach z ostrzem tnącym, nie sposób pominąć tematu stali, z której zbudowana jest część robocza, a w tym ostrze. Ponieważ ostrze jest odpowiedzialne za finalny efekt Twojej pracy, to dobrze byłoby, gdybyś przyswoił na ten temat choć kilka informacji.
Otóż stal, z której produkowane jest ostrze, ma swoją określoną jakość. Tańsza stal jest zazwyczaj gorszej jakości, przez co hartowana jest do niższych wartości, czyli jest bardziej miękka. Stal wysokiej klasy odznacza się lepszymi parametrami i pozwala uzyskać wyższy stopień twardości. Na co wpływa twardość stali, zapytasz? W uproszczeniu można powiedzieć, że twardość, określana wg skali HRc, wpływa na trwałość narzędzia, a także jego maksymalną ostrość. Czyli im twardsza stal, tym trwalsza i ostrzejsza krawędź tnąca.
Dłuta profesjonalne wykonywane są z dobrej jakości stali hartowanej powyżej 58 HRc, o czym możemy dowiedzieć się czytając opisy takich narzędzi (patrz poniższa tabela). Niestety, stal taka jest bardzo droga, co odbija się bezpośrednio na cenie tych produktów.
Natomiast regułą jest, że producenci nieprofesjonalnych dłut nie podają rodzaju i twardości stali. A ponieważ dobra stal sporo kosztuje, dlatego kupując amatorskie dłuta, możesz mieć pewność, że otrzymujesz miernej jakości krawędź tnącą.
Oto jakie są główne zalety dłuta wykonanego z dobrej i twardej stali:
- dłużej trzyma ostrość, przez co rzadziej będziesz je ostrzył
- ostrze jest trwalsze i nie zagina się, przez co proces ostrzenia omija etap zgrubny (czyli odtworzenie ostrza), a ostrzenie trwa krócej
- wolniej się zużywa, ponieważ im rzadziej ostrzysz, tym mniej dłuta zeszlifujesz, dzięki temu takie dłuto to inwestycja na lata
- pozwala osiągnąć zdecydowanie lepszą ostrość, która wymaga mniej siły, a gwarantuje wygodną, bezpieczną i efektywną pracę
- bardziej ostre dłuto, to lepsza precyzja, która przekłada się na lepszy efekt wizualny Twoich prac
Oto jakie są zalety dłuta wykonanego z gorszej i miękkiej stali:
- miękką stal szybciej naostrzysz
- takie narzędzia są dużo tańsze
A oto przykłady cięcia dłutami profesjonalnymi i amatorskimi. Widać wyraźnie, że dłuta profesjonalne (z jaśniejszej stali) pozostawiają gładki ślad, a dłuta amatorskie tną szarpiąc materiał.
Co więcej, wykorzystując zbliżoną siłę, wbite profesjonalne dłuto umożliwia łatwe wykonanie długiej linii, gdy dłuto amatorskie pozwala wbić się tylko na krótki odcinek, po czym jakby "wyskakuje" z linoleum.
Dlatego jeśli nie przepadasz za ostrzeniem, a także zależy Ci na przyjemnej i lekkiej pracy oraz chciałbyś, aby Twoje odbitki były precyzyjne i estetyczne, rozważ zakup profesjonalnych dłut do linorytu.
Jakość dłut do linorytu
Na koniec temat budzący najwięcej emocji i rozbieżnych opinii. Spróbujmy zatem przyjrzeć się bliżej temu, co jest dostępne na rynku.
1. Zestaw 3 dłut za ok. 8 zł/komplet - tylko 1 z tych dłut wykorzystuje się do linorytu (półokrągłe). Po pierwszym wbiciu w linoleum podwinęło się ostrze -> wyrzucone pieniądze
2. Dłuto RGM za ok. 17 zł - dostępne w kilku profilach i rozmiarach. Nowe wymagało ostrzenia. Stal dość miękka, po naostrzeniu tnie dostatecznie, jednak wymaga stosunkowo dużej siły nacisku podczas cięcia i częstego ostrzenia. Mało wygodna rękojeść -> dobra propozycja na początek, jeśli nie możesz lub nie chcesz nic lepszego.
3. Dłuto Narex za ok. 70 zł - dostępne w kilku różnych profilach i rozmiarach. Po wyjęciu z pudełka jest wystarczająco ostre. Tnie dobrze, długo trzyma ostrość, wygodna rękojeść -> dobry wybór, jednak ze względu na znaczną długość będzie najwygodniejsze dla osób, które mają dużą dłoń.
4. Dłuto Kirschen za ok. 90 zł - dostępne w ponad 20 różnych profilach i rozmiarach. Doskonała ostrość fabryczna. Tnie perfekcyjnie, długo trzyma ostrość, wygodna rękojeść -> świetny wybór, szczególnie dla osób, które mają dużą dłoń.
5. Dłuto Pfeil za ok. 115 zł - dostępne w kilkunastu różnych profilach i rozmiarach. Doskonała ostrość fabryczna. Tnie perfekcyjnie, długo trzyma ostrość, idealna rękojeść i długość -> najlepszy wybór dla większości użytkowników (z dłonią do rozmiaru 8). Jest to najbardziej ceniona marka dłut do linorytu na światowym rynku.
Inne wpisy, które mogą Cię zainteresować:
