Jakie są dłuta do rzeźbienia w drewnie?
Jeśli chcesz zająć się rzeźbieniem w drewnie, nie unikniesz przyswojenia pewnej dawki wiedzy o narzędziach, które są podstawą tej działalności. Powinieneś przede wszystkim umieć wybierać dłuta, czyli znać ich charakterystykę i przeznaczenie. Z drugiej strony, wskazane jest też poznanie techniki ostrzenia, bo tyko wtedy będziesz mógł czerpać pełną przyjemność z pracy tymi narzędziami. Wiedz jednak, że w obu przypadkach możesz liczyć na nasze wsparcie!
Zacznijmy zatem od samych dłut, których w naszym sklepie jest całe mnóstwo. Jak się w tym odnaleźć? Ważne są przede wszystkim dwie kwestie:
- system oznaczania dłut - np. L/03/12
- który odnosi się wyłącznie do części roboczej (metalowej klingi) - przeznaczenie dłuta - np. dłuto snycerskie, heavy duty, do linorytu, micro
- które bierze pod uwagę całe dłuto, z jego częścią roboczą, rękojeścią, a także proporcjami pomiędzy nimi.
System oznaczania dłut rzeźbiarskich, czyli o rodzajach, kształtach, profilach
Wszyscy producenci dłut, chcąc ułatwić użytkownikom wybór, posługują się zbliżonym systemem oznaczania, który składa się zarówno z liter, jak i numerów. Na przykład dłuto L/09 oznacza dłuto wygięte, o profilu 9.
W większości przypadków dłuta różnych producentów oznaczane są w identyczny sposób. Niekiedy jednak bywają rozbieżności, np. dłuta o kącie 60° Kirschen oznacza liczbą 41, a Pfeil liczbą 12. Niekiedy też to samo oznaczenie odnosi się do innego kształtu dłuta, jak np. profil 11, który u każdego producenta wygląda inaczej.
Aby ułatwić naszym klientom wybór tych narzędzi, wprowadziliśmy własny, ujednolicony system oznaczania dłut, który prezentujemy poniżej.
Dodatkowo przy opisach dłut w sklepie umieszczamy link do katalogu producenta, w którym znajdują się oryginalne oznaczenia i profile, którymi posługuje się dana firma.
Ujednolicony system oznaczania dłut rzeźbiarskich w sklepie DLUTA.PL określa 3 właściwości:
1. Rodzaj dłuta rzeźbiarskiego
to określony literą kształt całej metalowej części roboczej (tzw. klingi)
Dłuto rzeźbiarskie typu P (proste) - najbardziej popularne i najczęściej wykorzystywane w pracy.
Dłuto rzeźbiarskie typu L (wygięte) - przeznaczone do rzeźbienia kształtów wklęsłych, jak np. misy.
Dłuto rzeźbiarskie typu A (łyżka) - przeznaczone do rzeźbienia kształtów wklęsłych, ale o małej średnicy, jak np. łyżki.
Dłuto rzeźbiarskie typu B (odwrotna łyżka) - przeznaczone do kształtowania i wykańczania powierzchni wypukłych.
Dłuto rzeźbiarskie typu F (rybi ogon) - przeznaczone do rzeźbienia detali. Cienka i szeroka końcówka, pozwala na dotarcie do najbardziej niedostępnych miejsc.
Dłuto rzeźbiarskie typu N (noga psa) - służy do podcinania np. tła w płaskorzeźbie, czy drzeworycie.
2. Profil dłuta rzeźbiarskiego
to określony numerem kształt, jaki pozostawia ostrze odciśnięte na drewnie
Profil określa 3 podstawowe kształty i kilka nietypowych, bardziej specjalistycznych. Najczęściej jest to łuk (profile 2-11). Drugi najbardziej popularny kształt nawiązuje do litery V, której wierzchołki zbiegają się pod określonym kątem (profile 12-16).
Dłuta mogą być również płaskie (profil 1), zakończone prosto bądź skośnie. Jeżeli ostrze dłuta zakończone jest skośnie, to po numerze profilu występuje litera: S, R lub SR, która określa kierunek ścięcia.
1S - ostrze skośne lewe (tnie na lewo), faza jednostronna
1R - ostrze skośne prawe (tnie na prawo), faza jednostronna
1SR - ostrze skośne lewe/prawe (dwustronne), faza dwustronna
Powyższe rysunki są wyłącznie poglądowe.
3. Szerokość dłuta rzeźbiarskiego
to podawana w mm odległość pomiędzy dwoma wierzchołkami ostrza
A oto kilka przykładów zastosowania systemu oznaczania dłut:
P | 01 | 12 - dłuto proste, profil 1 (płaskie), szerokość 12 mm
L | 03 | 20 - dłuto wygięte, profil 03 (delikatny łuk), szerokość 20 mm
A | 13 | 08 - dłuto typu łyżka, profil 13 (kąt 90 stopni), szerokość 8 mm
F | 07 | 14 - dłuto typu rybi ogon, profil 7 (średni łuk), szerokość 14 mm
Wszystkie dłuta w naszym sklepie zostały oznaczone właśnie w ten sposób, a oznaczenia szukaj m.in. w tabelach, które znajdują się w kartotekach produktów.
Znając zatem oznaczenie danego dłuta, w bardzo łatwy sposób możesz znaleźć podobne dłuto u innego producenta.
Przeznaczenie dłut, czyli czym się różnią dłuta rzeźbiarskie od snycerskich?
Powyżej poznałeś podział dłut ze względu na kształt części roboczej. Czas zająć się podziałem ze względu na przeznaczenie. Ten podział dłut jest jeszcze bardziej umowny. Co to znaczy? Spróbujemy jak najprościej to wyjaśnić odnosząc się do dłut, które znajdziesz w naszym sklepie.
Dłuta rzeźbiarskie
Jest to przede wszystkim określenie nadrzędne, dla całej dużej grupy dłut służących do rzeźbienia. Poza dłutami rzeźbiarskimi wyróżniamy dłuta stolarskie, czy tokarskie.
Jeśli zagłębimy się bardziej, możemy dłuta rzeźbiarskie podzielić na kilka podgrup. I na tym poziomie dłuta rzeźbiarskie oznaczają duże, pełnowymiarowe dłuta. Są większe od dłut snycerskich: zarówno rękojeść, jak i długość części roboczej są znacznie większe. Przeznaczone są do wykonywania rzeźb różnego formatu. Ich rękojeści są masywne, często posiadają metalowy pierścień, co pozwala na użycie pobijaka.
Oferta tych dłut jest najszersza, zarówno pod względem rodzajów, profili, jak i szerokości.
Dłuta rzeźbiarskie Heavy-Duty
To najbardziej masywne z dłut, nazywane często dłutami plenerowymi. Przeznaczone są do najbardziej ekstremalnych prac rzeźbiarskich. Służą do usuwania dużej ilości materiału. Wykorzystywane najczęściej przy monumentalnych rzeźbach plenerowych.
Dłuta tego rodzaju posiadają jeszcze bardziej masywną rękojeść, dostosowaną do intensywnego pobijania dużymi pobijakami.
Występują jedynie jako dłuta proste, w kilku wybranych profilach i w ekstremalnie dużych szerokościach.
Dłuta snycerskie
To mniejsze i delikatniejsze dłuta (dotyczy to zarówno rękojeści, jak i długości części roboczej). Przeznaczone są do wykonywania rzeźb przestrzennych mniejszego formatu, ale przede wszystkim do pracy nad detalami snycerskimi.
Ich rękojeść nie jest dostosowana do pracy z pobijakiem.
Występują w ograniczonym asortymencie - dostępne są podstawowe rodzaje (proste, wygięte, łyżka), kilka profili, a ich szerokość rzadko przekracza 10 mm.
Dłuta snycerskie Micro
Są to dłuta o bardzo niewielkiej szerokości, które przeznaczone są do wyjątkowo drobnych detali: konturowania włosów, oczu itp. Występują w wersjach z klasyczną ośmiokątną rękojeścią i z rękojeścią grzybkową.
Występują w ograniczonym asortymencie - dostępne są podstawowe rodzaje (proste, wygięte), kilka profili, a ich szerokość waha się w przedziale od 0,05 do 2 mm.
Dłuta do płaskorzeźb
To dłuta z charakterystyczną rękojeścią w kształcie grzybka. Mają też krótką klingę. Dzięki temu doskonale nadają się do prac nad płaskorzeźbą, reliefem itp. Krótkie dłuta łatwiej kontrolować, przez co zapewniają większą precyzję cięcia.
Występują w ograniczonym asortymencie - dostępne są podstawowe rodzaje, kilka profili o szerokości od 6 do 14 mm.
Dłuta do linorytu i drzeworytu
Wyglądają podobnie do dłut do płaskorzeźb, jednak są zdecydowanie węższe. Najbardziej poszukiwane dłuta do linorytu, to te o szerokości ok. 1-3 mm. Dłuta z tej grupy zostały zaprojektowane tak, aby wygodnie pracować nimi zarówno w drewnie, jak i linoleum: mają krótką klingę i grzybkową rękojeść.
Występują w ograniczonym asortymencie - dostępne są podstawowe rodzaje, choć w linorycie zastosowanie znajdą wyłącznie dłuta proste. Można wybierać wśród kilku profili, a ich szerokość waha się w przedziale 0,05 - 10 mm.
Wydaje się, że przedstawiony podział jest w miarę jednoznaczny, nic bardziej mylnego! Każdy producent sam dobiera nazwy dłut, które niekiedy odbiegają od tego, czego można by się spodziewać po danym narzędziu. Co więcej, po stronie użytkowników też nie ma jednoznacznych podziałów. Nierzadko duże dłuta rzeźbiarskie używane są do prac snycerskich, dłuta micro stosowane do linorytu, a dłuta do linorytu wykorzystywane w płaskorzeźbie. Niekiedy nawet zamieszanie jest jeszcze większe, kiedy do prac snycerskich z powodzeniem używane są dłuta stolarskie. I jak się w tym wszystkim odnaleźć, kiedy brakuje doświadczenia?
Jakie dłuta rzeźbiarskie wybrać na początek?
Załóżmy, że nie masz jeszcze dłut i nie masz także zbyt wielu doświadczeń w pracy z nimi. Jak zatem wybrać swój pierwszy zestaw dłut do rzeźbienia w drewnie?
Proponujemy zacząć od niewielkiego zestawu składającego się z podstawowych 3-4 dłut snycerskich prostych: płaskiego, półokrągłego (np. profil 6 lub 8) i kątowego. Przydać się też może uniwersalny nóż snycerski. Wybór producenta / poziomu jakości należy do Ciebie. Możesz wybrać tańszą opcję, np. zestaw dłut czeskie firmy Narex, albo od razu sięgnąć po wysokiej klasy dłuta niemieckiej firmy Kirschen lub szwajcarskiej firmy Pfeil.
Dłuta tego typu mają najszersze zastosowanie w pracy w drewnie, dlatego zapewne wykorzystasz je wszystkie. A co dalej? Zapewniamy Cię, że już wkrótce, w miarę tworzenie kolejnych rzeźb i rozwijania własnych umiejętności, sam poczujesz, których dłut Ci brakuje! Bo wiedzę najlepiej zdobywać wraz z doświadczeniem!
Jeśli jednak nadal nie bardzo wiesz, jak zacząć, mamy dla Ciebie propozycję. Sięgnij po nasz Samouczek rzeźbiarski drewniany talerz, z którym zaczniesz swoją przygodę z rzeźbieniem od jednego dłuta! W zestawie znajdziesz nie tylko narzędzia, ale też projekt, instrukcję i wskazówki dot. pracy w drewnie. To idealne rozwiązanie, jeśli chcesz spróbować rzeźbienia, ale nie wiesz od czego zacząć!
Obejrzyj film, jeśli chcesz dowiedzieć się:
▶ jakie dłuta masz do wyboru i do czego służą
▶ jak rozczytać oznaczenia dłut typu L/03/10
▶ jak używać poszczególnych rodzajów dłut
▶ które dłuta używać z pobijakiem
Inne wpisy, które mogą Cię zainteresować:
